Οξεία Λοιμώδης Διάρροια

Η διάρροια ορίζεται γενικά ως η αποβολή μη σχηματισμένων κοπράνων (με την έννοια της εμφάνισης μαλακών ή υδαρών κενώσεων), 3 ή περισσότερες φορές την ημέρα, που εμφανίζεται συχνά με άλλα εντερικά συμπτώματα ή ως η δίοδος 250 γραμμαρίων μη σχηματισμένων κοπράνων την ημέρα. Γενικότερα, αναφέρεται στη μεταβολή των κενώσεων του εντέρου, η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση του περιεχομένου των κενώσεων σε νερό, αύξηση του όγκου των κενώσεων και/ή αύξηση της συχνότητας των κενώσεων. Ο όρος "λοιμώδης διάρροια" υποδηλώνει την εμφάνιση διάρροιας που οφείλεται σε κάποιο λοιμώδη παράγοντα, η οποία συχνά συνοδεύεται από ναυτία, έμετο και κολικοειδή κοιλιακά άλγη. Με βάση την διάρκεια της, η διάρροια διακρίνεται σε οξεία (διάρκεια λιγότερο από 14 ημέρες), επίμονη (διάρκεια από 14 έως 29 ημέρες) ή χρόνια (διάρκεια ίση ή μεγαλύτερη από 30 ημέρες). Ως "νοσοκομειακή" ορίζεται η διάρροια που εμφανίζεται 72 ώρες μετά την εισαγωγή στο νοσοκομείο.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, περίπου 179 εκατομμύρια περιπτώσεων οξείας διάρροιας συμβαίνουν κάθε χρόνο, αντιστοιχώντας σε 0,6 κρίσεις οξείας διάρροιας ανά άτομο ετησίως ενώ το 85% των θανάτων από οξεία διάρροια συμβαίνει σε ενήλικες στην ηλικία ίση ή μεγαλύτερη των 65 ετών. Παρόμοιο ποσοστό οξείας διάρροιας στους ενήλικες αναφέρεται πρόσφατα και στη Γερμανία. Η νοσοκομειακή οξεία διάρροια οφείλεται συνήθως στο μικρόβιο Clostridium difficile και αποτελεί την πιο επικρατούσα αιτία της μοιραίας για τη ζωή διάρροιας,με δεύτερη πιο συχνή αιτία τη λοίμωξη από τους Νοροϊούς καθώς και τα δύο αυτά αιτιοπαθογόνα αποικίζουν συχνά τα νοσηλευτικά ιδρύματα.

Ποια είναι τα αίτια σε υγιείς ενήλικες;

Ιοί

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ( από όπου έχουμε και τα καλύτερα επιδημιολογικά δεδομένα),οι νοροϊοί (Norovirus), είναι η κύρια αιτία γαστρεντερίτιδας και είναι υπεύθυνοι για το 50% των επιδημιών οξείας διάρροιας, το 26% των περιπτώσεων που καταφθάνουν στα επείγοντα περιστατικά των νοσοκομείων και το 13% των περιπτώσεων που εξετάζονται στα ιδιωτικά ιατρεία. Το ποσοστό γαστρεντερίτιδας από ροταϊούς έχει μειωθεί μεταξύ των ενηλίκων λόγω του εμβολιασμού των παιδιών με το ειδικό εμβόλιο.

Μικρόβια

Στοιχεία από τα Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη των Νόσων (Centers for Disease Control and Prevention) αναφέρουν ότι λοίμωξη με τα παρακάτω βακτηριακά παθογόνα ανιχνεύθηκαν σε φθίνουσα συχνότητα σε περιστατικά οξείας διάρροιας:

- σαλμονέλλα (salmonella)

-καμπυλοβακτηρίδιο (campylobacter)

-σιγκέλλα (shigella)

-το εντεροαιμορραγικό στέλεχος του κολοβακτηριδίου που παράγει την τοξίνη shiga (shiga-toxin producing Escherichia coli O157:H7) αλλά και άλλα στελέχη (εντεροπαθογόνα, εντεροδιηθητικά κλπ)

-γερσίνια (yersinia)

-το δονάκιο της χολέρας (vibrio cholerae), ουσιαστικά άγνωστο στη χώρα μας

Παράσιτα

Τα παράσιτα (πρωτόζωα), που αποτελεί ένα ακόμη αίτιο προκαλούν συνήθως επίμονη διάρροια, είναι σπάνια για τον ελληνικό πληθυσμό αλλά εμφανίζονται συνήθως σε οικονομικούς μετανάστες.Το συχνότερο είναι: η Giardia lamblia, ενώ σπανιότεροι είναι οι σκώληκες Enterobius vermicularis (οξύουρος).

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, εκτιμάται ότι η οξεία διάρροια που προέρχεται από τη λήψη τροφής, ανέρχεται σε 48 εκατομμύρια περιστατικά το χρόνο, αποτελεί το 36% όλων των αιτίων διάρροιας και αποτελεί έναν σημαντικό τομέα για τις προσπάθειες ελέγχου της νόσου. Η παραγωγή των τροφών, είναι η πιο συχνή πηγή της διάρροιας από τις τροφές (στο 46% των περιπτώσεων στις οποίες καθορίστηκε η πηγή της λοίμωξης) και τα μολυσμένα πράσινα φυλλώδη λαχανικά αποτελούν τη πιο συχνή, μεμονωμένη τροφή (στο 46% των περιπτώσεων). Οι νοροϊοί είναι η πιο συχνή αιτία στην περίπτωση της διάρροιας από τις τροφές. Τα πουλερικά αποτελούν λιγότερη συχνή πηγή λοίμωξης αλλά σχετίζονται με υψηλότερο ποσοστό θανάτων γιατί σε αυτήν την περίπτωση τα πιο συχνά αίτια αποτελούν συνήθως τα μικρόβια Σαλμονέλλα και Λιστέρια που προκαλούν πιο σοβαρή λοίμωξη. 

                                                                                                         

                                                                                               

Υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες;

Διάφοροι παράγοντες που έχουν σχέση με τον ξενιστή (δηλαδή τον άνθρωπο που θα μολυνθεί από κάποιο από τα παραπάνω αίτια) καθορίζουν αν αυτός θα νοσήσει ή όχι:

 -η ηλικία, τα υψηλότερα ποσοστά οξείας λοιμώδους διάρροιας εμφανίζονται συνήθως σε μικρή ή σε μεγάλη ηλικία.

 -η διαταραχή της άμυνας του οργανισμού, όπως από φάρμακα (π.χ.χημειοθεραπευτικά φάρμακα) ή νοσήματα

 -η αλλαγή της φυσιολογικής χλωρίδας και ομοιόστασης του εντέρου από προηγηθείσα λήψη φαρμάκων όπως αντιβιοτικά, χημειοθεραπευτικά και αναστολείς της αντλίας 

πρωτονίων του στομάχου ( τα ευρέως χορηγούμενα φάρμακα για έλκος και γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση).

Ποια είναι η κλινική εικόνα;

 Οι περισσότεροι άνθρωποι με οξεία διάρροια καταφέρνουν να αντιμετωπίζουν την νόσο τους και δεν αναζητούν ιατρική εκτίμηση. Ο ασθενής παρουσιάζει τα παρακάτω συμπτώματα:

 - εμέτους, που όταν αποτελούν το κυρίαρχο σύμπτωμα η ιογενής γαστρεντερίτιδα και η οξεία τροφική δηλητηρίαση αποτελούν τα πιθανότερα αίτια.

 -κοιλιακό πόνο, ο οποίος όταν είναι σοβαρός, ειδικά σε ασθενή μεγαλύτερο των 50 ετών ή αν υπάρχουν παθολογικά ευρήματα στην φυσική εξέταση θα πρέπει να διερευνηθεί 

περαιτέρω για σοβαρή κοιλιακή νόσο.

 -πυρετό, ο οποίος αν διαρκεί έως 48 ώρες δεν χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση και αντιμέτωπιση.

 -εικόνα κολίτιδας, με αποβολή συχνών, μικρής ποσότητας κοπράνων που μπορεί να περιέχει ορατό αίμα ή βλέννα) και συνοδεύεται από έντονη τάση προς αφόδευση και 

τεινεσμό.

Τα χαρακτηριστικά των κοπράνων, συμπεριλαμβανομένης της οσμής, του χρώματος (εκτός αν είναι έντονο ερυθρό ή μαύρο), του αν επιπλέουν στην τουαλέτα δεν είναι χρήσιμα για 

την εκτίμηση των ασθενών με οξεία διάρροια.

 -εικόνα γαστρεντερίτιδας, η οποία οφείλεται συχνότερα σε ιογενή λοίμωξη που αφορά το στομάχι και το λεπτό έντερο και σχετίζεται με εμέτους και διάρροια.

Σε μία επιδημία, ο χρόνος που μεσολαβεί από τη μόλυνση μέχρι την έκδηλωση των συμπτωμάτων (χρόνος επώασης) μπορεί να μας βοηθήσει να διαφοροδιαγνώσουμε την ιογενή γαστρεντερίτιδα ( χρόνος επώασης συνήθως 24 με 48 ώρες) από την τροφική δηλητηρίαση (χρόνος επώασης 2 έως 7 ώρες) , δηλαδή στη δεύτερη έχουμε πιο άμεση έναρξη των συμπτωμάτων. 

Χρειάζεται διερεύνηση;

Είναι γνωστό ότι τα περισσότερα διαρροϊκά σύνδρομα είναι αυτοπεριοριζόμενα ή ιογενούς αιτιολογίας και σχεδόν τα μισά από αυτά είναι βραχύβια

 (διάρκεια μικρότερη της μισής ημέρας). Μικροβιολογική διερεύνηση χρειάζεται όταν:

 -σε περιπτώσεις επιμονής έντονης νόσου για 48 ώρες ή περισσότερο.

 -σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από τη διάρκεια, εάν υπάρχουν στοιχεία φλεγμονώδους διάρροιας (αιματηρές κενώσεις, πυρετός, τεινεσμός), αφυδάτωσης ή συστηματικής τοξικότητας.

 -αν υπάρχει ιστορικό πρόσφατης νοσηλείας σε νοσοκομείο ή σε άλλο ίδρυμα ή ιστορικό πρόσφατης χρήσης αντιβιοτικών.

 -σε επιμένουσα διάρροια για διάστημα μεγαλύτερο ή ίσο των 14 ημερών.

 -σε επιδημία διάρροιας.

Τι εργαστηριακό έλεγχο κάνουμε;

Ο καθορισμός της ακριβούς αιτίας της λοιμώδους διάρροιας κοστίζει ακριβά και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι απαραίτητη. Αυτό πρέπει να γίνεται σε ασθενείς υψηλού κινδύνου ή σε περιπτώσεις που η αναγνώριση του παθογόνου αιτίου είναι απαραίτητη.

 Πρωταρχικής σημασίας είναι η μικροσκοπική εξέταση κοπράνων για την αναζήτηση κυττάρων φλεγμονής (πυοσφαιρίων) και οι καλλιέργειες κοπράνων. Το δείγμα των κοπράνων πρέπει να παραδοθεί γρήγορα στο εργαστήριο , δηλαδή εντός 4 ωρών από την αφόδευση για την απομόνωση παρασίτων και εντός 12 ωρών για την απομόνωση των κοινών μικροβίων. Επίσης σε περίπτωση υποψίας υπεύθυνων στελεχών που παράγουν τοξίνες μπορεί να γίνει προσδιορισμός των τοξινών στα κόπρανα.Τέλος, υπάρχει η ειδική μέθοδος PCR (polymerase chain reaction) που γίνεται μόνο σε ειδικά εργαστήρια σε περιπτώσεις επιδημιών. Συμπληρωματικός αιματολογικός και βιοχημικός έλεγχος θα μας δείξει την γενικότερη εικόνα του οργανισμού όπως αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων, διαταραχές των ηλεκτρολυτών (καλίου, νατρίου), επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας σε περίπτωση αφυδάτωσης, αναιμία σε περίπτωση σοβαρής λοίμωξης και απώλειας αίματος με τις διαρροϊκές κενώσεις.