Εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου: Μία συχνή αιτία κοιλιακού άλγους

Είναι νόσος του παχέος εντέρου που εμφανίζεται σπάνια στις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά αποτελεί συχνή πάθηση του παχέος εντέρου στο Δυτικό κόσμο και τις βιομηχανοποιημένες χώρες αποτελώντας το αίτιο για 130.000 νοσηλείες το χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Η επίπτωση είναι η ίδια σε άνδρες και σε γυναίκες ενώ αυξάνεται με την ηλικία με ποσοστό να κυμαίνεται από 10% στις ηλικίες κάτω των 40 ετών έως 50-70% σε ηλικία ίση ή μεγαλύτερη από 80 ετών. Συνήθως το 80% των ασθενών που παρουσιάζονται με οξεία εκκολπωματίτιδα κατά μέσο όρο είναι είναι 50 ετών ή μεγαλύτεροι.

Οι όροι "εκκολπωμάτωση" και "εκκολπωματική νόσος" του παχέος εντέρου αναφέρονται στην παρουσία εκκολπωμάτων στο παχύ έντερο που δεν φλεγμαίνουν. Αποτελούν μία σχετικά συχνή αιτία αιμορραγίας του κατωτέρου πεπτικού και αποτελούν τη διάγνωση στο 23% των ασθενών που εμφανίζονται με οξέα συμπτώματα. Ο όρος "εκκολπωματίτιδα" αναφέρεται σε φλεγμονή των εκκολπωμάτων που συνήθως συνοδεύεται από εμφανή ή μη διάτρηση του παχέος εντέρου. "Επιπλεγμένη εκκολπωματίτιδα" είναι η φλεγμονή των εκκολπωμάτων που συνοδεύεται από: σχηματισμό αποστήματος και/ή περιτονίτιδας (φλεγμονής δηλαδή διάχυτης στην κοιλιακή χώρα). 

Το 2% των περιπτώσεων που εμφανίζονται με οξέα συμπτώματα μπορεί να έχουν επιπλοκές όπως:

  -διάτρηση του εντέρου και περιτονίτιδα.

 -δημιουργία συμφύσεων

 -απόφραξη του παχέος εντέρου (ειλεός)

Αίτια

Αν και τα αίτια της εκκολπωματικής νόσου του εντέρου δεν έχουν διεξοδικά καθορισθεί, επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει συσχέτιση της νόσου με 

1) δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες (γι αυτό και είναι πιο σπάνια νόσος στις αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν διατροφή πιο πλούσια σε φυτικές ίνες) και 

2) πλούσια σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες.

Η δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες οδηγεί στο σχηματισμό κοπράνων με μικρότερο όγκο και μικρότερη κατακράτηση νερού με αποτέλεσμα να καθυστερεί η δίοδος τους από το παχύ έντερο, να αυξάνεται η πίεση μέσα στον αυλό του παχέος εντέρου και να καθίσταται πιο δυσχερής η αποβολή τους από αυτό. Αυτό συνεπάγεται την "χαλάρωση" του τοιχώματος του παχέος εντέρου και την προβολή ενός μικρού τμήματος του σαν σάκος, δηλαδή τον σχηματισμό εκκολπώματος. 

                                                                                         

                                                                                         εικόνα: diverticula=εκκόλπωμα

Η παραμονή κοπρανώδους περιεχόμενου για μεγαλύτερο διάστημα θα ευνοήσει όχι μόνο το σχηματισμό των εκκολπωμάτων αλλά και την φλεγμονή τους αφού κοπρανώδες περιεχόμενο μπορεί να εισέλθει στον σάκο του εκκολπώματος και να προκαλέσει φλεγμονή και αιμορραγία από το έντερο ή ακόμη και διάτρηση λόγω ισχαιμίας του τοιχώματος του εντέρου και ανάπτυξης των  μικροβίων που φυσιολογικά υπάρχουν στο παχύ έντερο του ανθρώπου και επομένως και στα κόπρανα. 

Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στο σχηματισμό εκκολπωμάτων είναι:

3) η παχυσαρκία

4) το κάπνισμα

5) η έλλειψη φυσικής άσκησης

6) η χρόνια δυσκοιλιότητα

7) η χρήση μη στερoειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων ( τα πιο γνωστά εμπορικά ονόματα αυτών είναι Ponstan, Voltaren, Mesulid κλπ) 

Κλινική εικόνα

Η "οξεία εκκολπωματίτιδα" μπορεί να να ποικίλει ανάλογα με την έκταση της νόσου.

Η τυπική εικόνα του ασθενούς συνήθως είναι:

 - αναφερόμενη δυσκοιλιότητα

 - άλγος στην αριστερή κατώτερη πλάγια κοιλιακή χώρα (αριστερό λαγόνιο βόθρο)

 - ήπια ( δεκατική συνήθως) πυρετική κίνηση

 - αν υπάρχει ελεύθερη περιτονίτιδα, η έναρξη του άλγους είναι οξεία και γρήγορα διαχέεται σε ολόκληρη την κοιλιακή χώρα. Αποτελεί ένδειξη για άμεσση χειρουργική αντιμετώπιση μόλις επιβεβαιωθεί με την κλινική εξέταση και ειδικό εργαστηριακό έλεγχο.

Εργαστηριακός έλεγχος

Ο αιματολογικός εργαστηριακός έλεγχος μπορεί να δείξει:

 - αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων στη γενική αίματος

 - αύξηση των δεικτών φλεγμονής ( Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών αιμοσφαιρίων/ΤΚΕ, C-Αντιδρώσα Πρωτείνη/CRP).

Ο απεικονιστικός έλεγχος για την επιβεβαίωση της κλινικής εικόνας και των ευρημάτων της φυσικής εξέτασης αρχικά γίνεται με:

 - Αξονική Τομογραφία Άνω- Κάτω κοιλίας (με ενδοφλέβιο σκιαγραφικό), η οποία πέρα από την διάγνωση, μπορεί να αναδείξει την έκταση της νόσου και επομένως βοηθά στη σταδιοποίηση, ενώ η χρήση του σκιαγραφικού θα βοηθήσει να διαφοροδιαγνώσουμε σε ορισμένες περιπτώσεις την παρουσία καρκινώματος. Επίσης η αξονική μας βοηθά να αποκλείσουμε και άλλα αίτια κοιλιακού άλγους όπως σαλπιγγικό-ωοθηκικό απόστημα, τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου Crohn και την οξεία σκωληκοειδίτιδα.

Κολονοσκόπηση ή σιγμοειδοσκόπηση  στην οξεία φάση της νόσου αντενδείκνυται επειδή υπάρχει κίνδυνος η ίδια η εξέταση να προκαλέσει επιδείνωση της κλινικής εικόνας ή διάτρηση του εντέρου. Μετά την κλινική βελτίωση της ασθενούς και την πάροδο 6 εβδομάδων συστήνεται να γίνεται ο παραπάνω ενδοσκοπικός έλεγχος για τον αποκλεισμό ή τη διάγνωση του καρκίνου και της νόσου Crohn.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Αν ο ασθενής είναι ανοσοεπαρκής, χωρίς συνοδά σοβαρά προβλήματα υγείας, μπορεί να λάβει υγρά από το στόμα και έχει ήπια συμπτώματα μπορεί να παραμείνει στο σπίτι υπό

 - ελαφρά, υδαρή ( με μορφή υγρών) και χαμηλή σε άπεπτες ουσίες δίαιτα και 

 - αντιβιοτικά για 7-10 ημέρες

Νοσοκομειακή νοσηλεία απαιτείται στις παρακάτω περιπτώσεις:

 -αν ο ασθενής έχει σοβαρά συμπτώματα και βαριά κλινική εικόνα 

 -αν δεν μπορεί να λάβει υγρά από το στόμα

 -αν έχει επιπλοκές ( όπως αναφέρθηκαν παραπάνω)

 - αν παρά την αγωγή στο σπίτι μετά 2-3 ημέρες δεν βελτιώνεται ή επιδεινώνεται

 - ή όταν η διάγνωση δεν είναι σαφής.

Λιγότερο από το 10% των ασθενών με οξεία εκκολπωματίτιδα, στην πρώτη εισαγωγή στο νοσοκομείο, χρειάζονται χειρουργική επέμβαση. Σε δεύτερο χρόνο μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση ανάλογα με την έκταση της νόσου, τον αριθμό των υποτροπών, την ηλικία του ασθενούς, τα συνοδά ιατρικά του προβλήματα κλπ.