Η ημικρανία είναι μία γενετικά επηρεαζόμενη, χρόνια κατάσταση του εγκεφάλου που χαρακτηρίζεται από παροξυσμικές κρίσεις, μέτριας έως σοβαρής έντασης, με σφύζοντες πονοκεφάλους και σχετιζόμενα συμπτώματα: ναυτία ,εμέτους, φωτοφοβία ( δηλαδή αυξημένη ευαισθησία στο φως) ή φωνοφοβία (αυξημένη ευαισθησία στον ήχο). Η λέξη ημικρανία προέρχεται από την ελληνική γλώσσα από τις λέξεις"ημί+ κρανίο"=μισό+κεφάλι, δηλαδή ο πονοκέφαλος εμφανίζεται στο μισό ημιμόριο της κεφαλής. Το ένα τρίτο των ασθενών με ημικρανία παρουσιάζει μαζί με τους πονοκεφάλους και εστιακά νευρολογικά συμπτώματα (συχνά οπτικά) γνωστά και ως "αύρα" που προειδοποιεί ότι ο πονοκέφαλος θα επέλθει σύντομα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι 324 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν ημικρανίες. Πότε και σε ποιούς εμφανίζεται ; Η ημικρανία είναι συγχρόνως και πιο συχνή και πιο σοβαρή στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Τα συμπτώματα γενικά ξεκινούν στην εφηβεία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Η ενεργότητα της νόσου είναι μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας, με συνολική επίπτωση σε όλη τη διάρκεια της ζωής 43% στις γυναίκες και 18% στους άνδρες. Περίπου το 25% των ασθενών παρουσιάζουν ημικρανίες περισσότερο από 3 ημέρες το μήνα και αυτοί οι πονοκέφαλοι μπορούν να επηρεάζουν την εργασία τους, την κοινωνική τους λειτουργικότητα και τη συνολική ποιότητα ζωής τους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επεισόδια πονοκεφάλων που στην πλειοψηφία τους είναι ημικρανίες είναι το αίτιο για το 3% των επισκέψεων στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων και για το 1,3% των επισκέψεων στα εξωτερικά ιατρεία. Περίπου 11 εκατομμύρια δολάρια είναι τα έξοδα για την φροντίδα υγείας των ασθενών με ημικρανίες ετησίως. Αν και η ημικρανία δεν είναι απειλητική για τη ζωή, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για άλλες αγγειακές επιπλοκές όπως ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (εγκεφαλικό δηλαδή που οφείλεται σε απόφραξη αγγείου του εγκεφάλου) και προεκλαμψία (η εμφάνιση αυξημένης αρτηριακής πίεσης και πρωτείνης στα ούρα ή βλάβη διαφόρων οργάνων-στόχων μετά την 20η εβδομάδα της κύησης σε μία γυναίκα που είχε φυσιολογική πίεση πριν την εγκυμοσύνη). Ποιά είναι τα κριτήρια για τη διάγνωση της ημικρανίας; Για την ημικρανία χωρίς αύρα (χωρίς δηλαδή προειδοποιητικά συμπτώματα): Κριτήριο Α- Τουλάχιστον 5 επεισόδια που πληρούν τα παρακάτω κριτήρια Β έως Δ. Κριτήριο Β- Πονοκέφαλος που διαρκεί από 4-72 ώρες ( είτε γιατί δεν ελήφθη θεραπεία ή δεν ήταν αποτελεσματική η θεραπεία). Κριτήριο Γ- Πονοκέφαλος που έχει τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω χαρακτηριστικά: 1. Εντόπιση στη μία πλευρά της κεφαλής 2. Σφύζουσα- παλλόμενη ποιότητα 3. Μέτρια ή σοβαρή ένταση (αναστέλλοντας ή εμποδίζοντας τις καθημερινές δραστηριότητες). 4. Επιδείνωση όταν χρησιμοποιούμε τις σκάλες ή παρόμοιες φυσικές δραστηριότητες. Κριτήριο Δ- Πονοκέφαλος στον οποίο συμβαίνουν τουλάχιστον 1 από τα παρακάτω: 1. Ναυτία ή έμετοι 2. Φωτοφοβία ή φωνοφοβία Κριτήριο Ε- Τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω κριτήρια παρόντα: 1. Το ιστορικό του ασθενούς και η φυσική και νευρολογική εξέταση δεν υποδεικνύουν οργανική νόσο. 2. Το ιστορικό του ασθενούς και η φυσική και νευρολογική εξέταση υποδεικνύουν οργανική νόσο που τελικά όμως αποκλείεται μετά από την κατάλληλη διερεύνηση. 3. Υπάρχει οργανική νόσος αλλά αρχικά τα επεισόδια ημικρανίας δεν συμβαίνουν κοντά στη χρονική στιγμή που η οργανική νόσος ξεκίνησε. Τυπική αύρα με ημικρανία ( η πιο συχνή μορφή ημικρανίας με αύρα): Κριτήριο Α- Τουλάχιστον 2 επεισόδια που πληρούν τα παρακάτω κριτήρια Β έως Δ. Κριτήριο Β- Αύρα που αποτελείται από τουλάχιστον 1 από τα παρακάτω κριτήρια αλλά όχι κινητική αδυναμία: 1. Πλήρως αναστρέψιμα ( δηλαδή που είναι παροδικά και μετά από λίγο υποχωρούν πλήρως) οπτικά συμπτώματα όπως αυτά με θετικά χαρακτηριστικά (πχ. να βλέπουμε "λάμψεις" ή "κηλίδες" ή "γραμμές" που τρεμοπαίζουν) ή με αρνητικά χαρακτηριστικά ( πχ. απώλεια της όρασης) ή και τα δύο. 2. Πλήρως αναστρέψιμα αισθητικά συμπτώματα όπως αυτά με θετικά χαρακτηριστικά ( πχ. αίσθημα τσιμπήματος καρφίτσας στα χέρια, στα πόδια, το πρόσωπο ή στη μία μεριά του σώματος) ή με αρνητικά χαρακτηριστικά ( πχ. αιμωδίες=μουδιάσματα) ή και τα δύο. 3. Πλήρως αναστρέψιμη δυσφασία του λόγου (δυσκολία τόσο στην κατανόηση όσο και στην έκφραση γραπτού και προφορικού λόγου). Κριτήριο Γ- Αύρα που έχει τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω χαρακτηριστικά: 1. Οπτικά ή αισθητικά συμπτώματα στη μία πλευρά του σώματος ( δεξιά η αριστερή) 2. Τουλάχιστον ένα σύμπτωμα αύρας που αναπτύσσεται σε διάστημα 5 λεπτών ή περισσότερο ή άλλα συμπτώματα αύρας που συμβαίνουν διαδοχικά σε διάστημα 5 λεπτών ή περισσότερο. 3. Κάθε σύμπτωμα διαρκεί από 5 έως 60 λεπτά. Κριτήριο Δ- Πονοκέφαλος που πληρεί τα κριτήρια για "ημικρανία χωρίς αύρα" ( βλέπετε παραπάνω) Κριτήριο Ε- Τα συμπτώματα δε μπορούν να αποδοθούν σε άλλη διαταραχή. Που οφείλεται η ημικρανία; Aν και η παθοφυσιολογία δεν είναι πλήρως γνωστή, γενετικοί και περιβαντολλογικοί παράγοντες παίζουν το ρόλο τους στην εμφάνιση της ημικρανίας. Υπάρχουν αξιόλογα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι νωρίς στην έναρξη της κρίσης απελευθερώνονται διάφορες ουσίες- (πεπτίδια που δρουν στα αγγεία του εγκεφάλου-αγγειοδραστικά) που φθάνουν μέχρι το εξωτερικό περίβλημα του εγκεφάλου δηλαδή τις μήνιγγες στις οποίες προκαλούν διαστολή (αύξηση της διαμέτρου) των αρτηρίων και κάποιου βαθμού φλεγμονή γύρω από αυτές. Η ενεργοποίηση ενός τμήματος του νευρικού συστήματος (του συμπαθητικού νευρικού συστήματος) είναι υπεύθυνη για την πρόκληση των συμπτωμάτων της ναυτίας, του εμέτου ενώ η ευαισθησία στο φως, τον ήχο και τις οσμές οφείλεται σε ανώμαλη ρύθμιση από τον εγκέφαλο των πληροφοριών που αφορούν τις αισθήσεις ( από το τμήμα του εγκεφάλου που ονομάζεται στέλεχος). Επίσης χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης (μίας χημικής ουσίας του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του πόνου) έχουν παρατηρηθεί στην ημικρανία και συμβάλλουν και αυτά στην εμφάνισή της. Θεραπευτικές επιλογές και νεώτερες θεραπείες Σκοπός της θεραπείας είναι η "απάντηση του πονοκεφάλου" που κλασσικά ορίζεται ως η μείωση του πόνου από "μέτριο ή σοβαρό πόνο" σε "ήπιο ή καθόλου πόνο" 2 ώρες μετά τη χορήγηση του φαρμάκου που κρίνεται ότι είναι κατάλληλο για κάθε ασθενή. -Αρχικά σαν πρώτη επιλογή συνιστάται η χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων ( πχ δικλοφαινάκη, ιβουπροφαίνη κλπ) ή κοινών αναλγητικών (παρακεταμόλη με καφείνη) μόνα ή σε συνδυασμό μεταξύ τους τα οποία θα βοηθήσουν περισσότερο στα λιγότερα σοβαρά επεισόδια ημικρανιών. - Αν υπάρχουν έντονη ναυτία και έμετοι χορηγούνται μαζί με τα αναλγητικά και αντιεμετικά φάρμακα ( πχ. μετοκλοπροπαμίδη). - Αν τα επεισόδια ημικρανίων δεν βελτιώνονται με τα αναλγητικά φάρμακα συστήνεται η χορήγηση νεώτερων φαρμάκων όπως οι τρυπτάνες (σουματριπτάνη, φλοβατριπτάνη, ναρατριπτάνη) που προκαλούν σύσπαση των αγγείων του εγκεφάλου και είναι αγωνιστές σεροτονίνης. -Λιγότερο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα για τη θεραπεία της σοβαρής συνήθως ημικρανίας είναι : -η εργοταμίνη και η διυδροεργοταμίνη, καθώς και -αντιεπιληπτικά φάρμακα (πχ τοπιραμάτη), και τα οποία έχουν διάφορες παρενέργειες.- Σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή ή δεν την ανέχονται καλά και που παρουσιάζουν ημικρανίες με αύρα ο Οργανισμός Υγείας και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής έχει επιτρέψει την κυκλοφορία 2 συσκευών: 1.Συσκευή Διακρανιακής Μαγνητικής Διέγερσης (Transcranial Magnetic Stimulator device) και 2. Διαδερμικής Ηλεκτρικής Διέγερσης Νεύρων (Transcutaneous Nerve Stimulation device),που αντίστοιχα Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των τριπτανών; - Τα φάρμακα αυτά υπάρχουν σε διάφορες μορφές όπως χαπιού για χορήγηση από το στόμα αλλά και υποθέτων, για τη χορήγηση από το ορθό ή υποδόριας ένεσης ή ρινικών εισπνοών για τις περιπτώσεις που ο ασθενής έχει έντονους εμέτους και δεν μπορεί να καταπιεί. - Η έναρξη δράσης για τις περισσότερες τριπτάνες είναι μεταξύ 20 και 60 λεπτών. - Πρέπει να λαμβάνονται όσο γίνεται πιο σύντομα από την έναρξη του πονοκεφάλου και πριν ο πόνος γίνει αρκετά σοβαρός. - Αν ο πονοκεφάλους επιμένει και ο ασθενής έχει λάβει τριπτάνες με τη μορφή χαπιού από το στόμα μπορεί να επαναλάβει μία ακόμη δόση μετά από 2-4 ώρες. - Αν ο ασθενής παρουσιάσει παρενέργειες από τις τριπτάνες μπορεί να μειωθεί η αρχική δόση ή να αλλαχθεί και να δοθεί μία άλλη τριπτάνη. - Για να μη γίνεται κατάχρηση συστήνουμε η λήψη τους να μη ξεπερνά τις 2 ημέρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο. -Ποιά τριπτάνη είναι καταλληλότερη για κάθε ασθενή καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό.Γενικά, ο ασθενής χρειάζεται να καταγράφει σε ημερολόγιο τα επεισόδια των ημικρανιών και τα χαρακτηριστικά τους προκειμένου να επανεκτιμάται μετά από κάποιο διάστημα μηνών από τον θεράποντα ιατρό η ανταπόκριση στη θεραπεία. Ποιες οι αντενδείξεις των τριπτανών; Δεν πρέπει να χορηγούνται σε άτομα με: - Αυξημένη αρτηριακή πίεση - Σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία - Σοβαρή νεφρική δυσλειτουργία - Στεφανιαία νόσο ή με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα που θα εκτιμήσει ο θεράπων παθολόγος - Ημιπληγική ημικρανία (ημικρανία με παράλυση του άνω και κάτω άκρου από την ίδια πλευρά του σώματος) - Στην εγκυμοσύνη - Προσοχή να δίνεται όταν γίνεται και συγχορήγηση και άλλων φαρμάκων (όπως αντικαταθλιπτικών πχ. αναστολέων μονοαμινοξειδάσης οπότε και πρέπει να μεσολαβεί διάστημα 2 εβδομάδων από τη διακοπή τους για να επιτραπεί η λήψη τριπτανών ή β-αποκλειστών πχ η προπανολόλη οπότε και απαιτείται μείωση της δόσης για κάποιες τριπτάνες κλπ).Ποιές οι παρενέργεις των τριπτανών;Οι τριπτάνες μπορεί να προκαλέσουν μικρής σημασίας παρενέργειες όπως: - αίσθημα έξαψης - παραισθησίες -παροδικό αίσθημα πίεσης στο θώρακα -παροδικό συσφυκτικό αίσθημα στον αυχένακαι είναι πιο συχνές στις γυναίκες και σε νεώτερους ασθενείς. Μπορεί να υποχωρήσουν αλλάζοντας την τριπτάνη σε μία άλλη ή αλλάζοντας τον τρόπο χορήγησης της.Έχουν καταγραφεί και σοβαρότερες παρενέργειες όπως καρδιαγγειακά επεισόδια και θάνατοι αλλά σε ασθενείς που είχαν ήδη στεφανιαία νόσο (απόφραξη των αγγείων της καρδιάς από αθηροσκλήρυνση) και η συχνότητα τους είναι εξαιρετικά χαμηλή. Μοιραστείτε το άρθρο