Η αλκοολική ηπατική νόσος περικλείει ένα εύρος βλαβών στο ήπαρ που κυμαίνεται από την απλή στέατωση, γνωστή και ως λιπώδη εκφύλιση (που οφείλεται στην ανώμαλη εναπόθεση λιπιδίων μέσα στα ηπατικά κύτταρα) έως την κίρρωση του ήπατος. Αντιπροσωπεύει την παλαιότερη μορφή ηπατικής βλάβης γνωστή στο ανθρώπινο γένος. Αποδείξεις προτείνουν ότι ποτά που είχαν υποστεί ζύμωση υπήρχαν τουλάχιστον από τόσο νωρίς όσο και η Νεολιθική Περίοδος (10.000 π.Χ.) και τόσο παλιά σχεδόν είναι και η συσχέτιση της ηπατικής νόσου σχετιζόμενης με το αλκοόλ. Το αλκοόλ παραμένει μία μείζονα αιτία ηπατικής νόσου παγκοσμίως. Πιθανοί παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη ηπατικής βλάβης από αυτό είναι η δόση, η διάρκεια, ο τύπος και το μοτίβο χρήσης του αλκοόλ, το φύλο, η εθνικότητα και συνύπαρξη άλλων σχετιζόμενων παραγόντων κινδύνου για ηπατική νόσο όπως η παχυσαρκία, η ιογενής ηπατίτιδα, η υπερφόρτωση με σίδηρο και γενετικοί παράγοντες. Υπάρχει γεωγραφική ποικιλομορφία στα μοτίβα κατανάλωσης αλκοόλ παγκοσμίως: -Η πλειοψηφία πίνει μικρή ή μέτρια ποσότητα αλκοόλ χωρίς να αναπτύξει κλινική ηπατική νόσο. -Μία άλλη κατηγορία είναι πότες που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα αλκοόλ, αναπτύσουν φυσική ανοχή και διαγιγνώσκονται με εξάρτηση από το αλκοόλ. -Μία τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει όσους κάνουν κατάχρηση αλκοόλ και είναι προβληματικοί πότες δηλαδή κάνουν επιζήμια χρήση αλκοόλ με αρνητικές συνέπειες για την υγεία τους (παρουσιάζουν οργανικές βλάβες) αλλά και κοινωνικές επιπτώσεις όπως η ανεργία, η απώλεια της οικογένειας τους, τα τροχαία ατυχήματα και ακόμη και ο θάνατος. Παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη αλκοολικής ηπατικής νόσου -Ο πιο σημαντικός παράγων κινδύνου είναι η ποσότητα του αλκοόλ που καταναλώνεται ανεξάρτητα από τη μορφή (δηλαδή την περιεκτικότητα σε αλκοόλ) με την οποία αυτό καταναλώνεται. Η θνητότητα του πληθυσμού από την αλκοολική ηπατική νόσο σχετίζεται με το κατά κεφαλήν ποσό κατανάλωσης αλκοόλ για το οποίο στοιχεία μας παρέχουν τα δεδομένα των εθνικών πωλήσεων αλκοολούχων ποτών. Υπάρχουν αντικρουόμενα στοιχεία όσον αφορά στον πιθανό μικρότερο κίνδυνο ηπατικής βλάβης σε όσους καταναλώνουν κρασί. Μία επιδημιολογική μελέτη έδειξε ότι για κάθε λίτρο αύξηση στην κατά κεφαλή κατανάλωση αλκοόλ (ανεξάρτητα από τον τύπο του αλκοόλ) υπάρχει μία αύξηση 14% στην εμφάνιση κίρρωσης στους άνδρες και 8% στις γυναίκες. Ο κίνδυνος ανάπτυξης κίρρωσης αυξάνει με κατανάλωση μεγαλύτερη απο 60-80 γραμμάρια/ ημέρα για 10 χρόνια ή περισσότερα για τους άνδρες και μεγαλύτερη από 20 γραμμάρια/ημέρα για τις γυναίκες ή με περισσότερα από 30 gr/ημέρα δια βίου. Από αυτούς που καταναλώνουν τις παραπάνω ποσότητες μόνο το 6-41% θα αναπτύξει κίρρωση του ήπατος. Στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization-WHO) δείχνουν ότι η κατανάλωση αλκοόλ είναι μεγαλύτερη στον αναπτυγμένο κόσμο αν και στον αναπτυσσόμενο επίσης κόσμο το αλκοόλ αποτελεί ένα μείζον αίτιο επιβάρυνσης της υγείας. - Ο τύπος του αλκοόλ που καταναλώνεται μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης ηπατικής νόσου. Σε μία μελέτη εκτιμήθηκε ότι η κατανάλωση μπύρας ή άλλων οινοπνευματωδών ποτών συσχετίζεται περισσότερο με την ανάπτυξη ηπατικής νόσου από το κρασί. - Ο τρόπος κατανάλωσης αλκοόλ. Η κατανάλωση αλκοόλ εκτός των γευμάτων αυξάνει κατα 2,7 φορές τον κίνδυνο ηπατικής νόσου σε σχέση με την κατανάλωση του μόνο με τα γεύματα. H αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ σε μία συνεδρία όπως η άπαξ λήψη διαδοχικά 5 ποτών από τον άνδρα και 4 από τη γυναίκα αυξάνει τον κίνδυνο επίσης όπως και την ολική θνησιμότητα. - Το φύλο. Οι γυναίκες έχουν διπλάσια ευαισθησία για την ανάπτυξη ηπατοτοξικότητας από το αλκοόλ και μπορούν να αναπτύξουν πιο σοβαρή αλκοολική ηπατική νόσο με μικρότερη κατανάλωση αλκοόλ και για μικρότερο διάστημα από τους άνδρες. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο υψηλότερο ποσοστό ηπατικού λίπους στις γυναίκες, αλλαγές στην απορρόφηση του αλκοόλ με την έμμηνο ρύση και σε μικρότερο, σε σχέση με τους άνδρες, σχετικό ποσό στον οργανισμό του ενζύμου γαστρικής δευδρογενάσης που χρησιμεύει στη διάσπαση του αλκοόλ. Ένα προτεινόμενο ασφαλές όριο για την πρόσληψη αλκοόλ από επιδημιολογικές μελέτες είναι οι 21 μονάδες αλκοόλ την εβδομάδα για τους άνδρες και 14 μονάδες αλκοόλ την εβδομάδα για τις γυναίκες αν και ορισμένα στοιχεία μας δείχνουν ότι ακόμη και 7 μονάδες την εβδομάδα μπορεί να είναι τοξικές για τις γυναίκες (όπου μία μονάδα αλκοόλ ορίζεται ως 8 gr αιθανόλης). - Η φυλή. Οι Αφρομερικανοί και οι Ισπανόφωνοι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ηπατική νόσο από αλκοόλ από τους Καυκάσιους και αυτό δεν φαίνεται να σχετίζεται με διαφορές μεταξύ τους στην κατανάλωση αλκοόλ. - Περιβαντολογικοί παράγοντες. Η μειωμένη λήψη πρωτεϊνών, θερμίδων και η κακή θρέψη γενικότερα μπορεί να επιδεινώσει την αλκοολική ηπατική νόσο. Η παχυσαρκία, το αυξημένο σωματικό βάρος (τα υπέρβαρα άτομα) και η αυξημένη πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών οξέων αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο. - Γενετικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί, όπως πχ πολυμορφισμοί γονιδίων που σχετίζονται με τον μεταβολισμό-διάσπαση του αλκοόλ αλλά ειδικές γενετικές ανωμαλίες που να αυξάνουν την ευαισθησία στην τοξικότητα από το αλκοόλ και την ανάπτυξη αλκοολικής ηπατικής νόσου δεν έχουν βρεθεί. - Η παρουσία χρόνιας ιογενούς ηπατίτιδας αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ηπατικής νόσου από το αλκοόλ. Ειδικά η χρόνια ηπατίτιδα C προδιαθέτει σε πιο σοβαρή ηπατική βλάβη από ότι μόνο του το αλκοόλ. Γι αυτό συστήνεται σε ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα C η αποχή ακόμη και από μέτριες ποσότητες αλκοόλ. Πως ορίζεται η ποσότητα αλκοόλ σε ένα δεδομένο ποτό; Η επιστημονική βιβλιογραφία έχει χρησιμοποιήσει μια ποικιλία ορισμών για να ορίσει "από τι συνίσταται μια πρότυπη μονάδα αλκοόλ" ( a standard drink). Το ποσό αυτό αλκοόλ ανά ποτό ορίζεται: - Στην Ευρώπη στα 9,8 gr αλκοόλ - Στην Αμερική στα 12 gr - Στον Καναδά στα 13,6 gr - Στην Ιαπωνία στα 23,5 gr - Στο Ηνωμένο Βασίλειο στα 9,5gr Για την τυποποίηση της ποσότητας αλκοόλ ανά ποτό προτείνεται να μετατρέπεται η συγκέντρωση του αλκοόλ σε γραμμάρια. Γι αυτό το σκοπό το αλκοόλ που εκφράζεται σε όγκο επί τοις εκατό (% vol/ vol) πολλαπλασιάζεται με το ειδικό βάρος του αλκοόλ, 0,79 gr /ml. Εναλλακτικά μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε= το ποσό σε ml του αλκοόλ που καταναλώνουμε (μπουκάλι ή ποτήρι) x Alcohol By Volume -ABV (%) / 1000και το αποτέλεσμα είναι πόσες μονάδες (unit) περιέχονται σε αυτό που πίνουμε.Έτσι για παράδειγμα 1 μπουκάλι μπύρας 330ml και περιεκτικότητα σε αιθανόλη 4% αντιστοιχεί σε 330 x 4/1000=1, 32 μονάδες αλκοόλ. Τα στάδια της αλκοολικής ηπατικής νόσου Δεν υπάρχουν απαραίτητα χωριστά στάδια εξέλιξης της νόσου αλλά πρόκειται μάλλον για πολλαπλά στάδια τα οποία μπορεί να συνυπάρξουν ταυτόχρονα. Ταξινομούνται συνήθως σε 3 κατηγορίες: - λιπώδες ήπαρ ή απλά στεάτωση, το οποίο αναπτύσσεται σε περίπου 90% των ατόμων που καταναλώνουν πάνω από 60 gr/την ημέρα αλκοόλ αλλά μπορεί επίσης να συμβεί και σε άτομα που πίνουν λιγότερο. Το μη επιπλεγμένο λιπώδεις ήπαρ είναι συνήθως ασυμπτωματικό και αυτοπεριοριζόμενο και μπορεί πλήρως να αναστραφεί με πλήρη αποχή από το αλκοόλ για 4-6 εβδομάδες. Ωστόσο διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι ένα ποσοστό 5-15% εξελίσσεται σε ίνωση και κίρρωση του ήπατος παρά την αποχή από το αλκοόλ. Ίνωση θα αναπτυχθεί σε 40-60 % των ατόμων που καταναλώνουν πάνω από 40-80 gr/ ημέρα για ένα μέσο όρο 25 ετών. - Αλκοολική ηπατίτιδα, η οποία έχει μία σημαντικά χειρότερη βραχυπρόθεσμη πρόγνωση. Πιθανόν να εμφανίζεται σε ποσοστό 10-35% αλκοολικών ασθενών που νοσηλεύονται. Η εμφάνισης της ποικίλει από ήπια νόσο έως σοβαρή, απειλητική για τη ζωή βλάβη του ήπατος και συνήθως εμφανίζεται οξέως. Οι ασθενείς που εμφανίζουν συμπτώματα από αυτή συνήθως έχουν προχωρημένη ηπατική νόσο και συνυπάρχουσα κίρρωση σε ποσοστό πάνω από 50%. Η αποχή από το αλκοόλ δεν εγγυάται την πλήρη ανάρρωση.-Χρόνια ηπατίτιδα με ηπατική ίνωση ή κίρρωση. Πώς μπαίνει η διάγνωση Η διάγνωση της αλκοολικής ηπατικής νόσου βασίζεται στα παρακάτω: -ιστορικό αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ Ο ιατρός οφείλει να μπορεί να αναγνωρίσει την πιθανότητα αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ και τότε με τη βοήθεια ειδικών ερωτηματολογίων, πληροφορίες από το οικογενειακό περιβάλλον και εργαστηριακές εξετάσεις να επιβεβαιώσει την κλινική υποψία. -κλινική απόδειξη ηπατικής νόσου (δηλαδή παρουσία συμπτωμάτων που αναφέρει ο ασθενής και σημείων που διαπιστώνει ο ιατρός στην εξέταση) -παθολογικές εργαστηριακές εξετάσεις Δεν υπάρχει μία μόνο εξέταση που οριστικά να καθορίζει το αλκοόλ σαν αίτιο της ηπατικής βλάβης. Συνήθως χρησιμοποιούνται οι τρανσαμινάσες ALT και AST. H AST συνήθως είναι τυπικά ανεβασμένη 2-6 φορές πάνω από τα ανώτερα φυσιολογικά όρια και στο 70% των ασθενών η αναλογία AST/ALT είναι μεγαλύτερη από 2. Απεικονιστικές εξετάσεις χρησιμοποιούνται επίσης για να διαγνώσουν την παρουσία ηπατικής νόσου αλλά δεν έχουν ειδικό ρόλο προκειμένου να αποδείξουν ότι ο αλκοόλ αποτελεί την ειδική αιτιολογία της ηπατικής βλάβης. Ωστόσο η λιπώδης αλλαγή του ήπατος, η κίρρωση και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα μπορούν να αναγνωρισθούν σε υπερηχογράφημα ήπατος, αξονική και μαγνητική τομογραφία ήπατος. Περαιτέρω εργαστηριακές εξετάσεις βέβαια χρειάζονται για να αποκλεισθούν άλλες αιτιολογίες και να επιβεβαιωθεί η διάγνωση ενώ αν υπάρχουν ύποπτα συμπτώματα ο ασθενής πρέπει να ελεχθεί και για βλάβη από το αλκοόλ άλλων οργάνων όπως από την καρδιά, τον εγκέφαλο, το πάγκρεας, το μυικό και το νευρικό σύστημα. Τέλος, για ασθενείς με σοβαρή ηπατική νόσο για την οποία χρειάζεται να δοθεί θεραπεία ή αν υπάρχει αμφιβολία για την αιτιολογία της όσον αφορά στο αλκοόλ, τότε πρέπει να γίνεται βιοψία ήπατος. Μοιραστείτε το άρθρο