Έλλειψη Βιταμίνης B12: Πόσο σημαντική είναι για τον οργανισμό μας;

Η αναγνώριση και η θεραπεία της έλλειψης της βιταμίνης Β12 είναι κριτικής σημασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό καθώς αποτελεί αιτία για (1) την ανεπαρκή λειτουργία του μυελού των οστών προκαλώντας ένα είδος αναιμίας-τη γνωστή μεγαλοβλαστική αναιμία και (2) για τις απομυελωτικές νόσους του νευρικού συστήματος όπως η σκλήρυνση κατα πλάκας και η λευκοεγκεφαλοπάθεια (παθήσεις που οφείλονται στην καταστροφή του ελύτρου-περιβλήματος μυελίνης των νεύρων με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η μετάδοση των ερεθισμάτων μέσω αυτών των νεύρων). Η βιταμίνη Β12 ( Κοβαλαμίνη) είναι μία βιταμίνη που δεν την παράγει ο οργανισμός μας αλλά συντίθεται από μικροοργανισμούς και ανευρίσκεται σε μικρές ποσότητες κυρίως σε τροφές ζωικής προέλευσης όπως το κρέας, το ψάρι και τα γαλακτοκομικά προϊόντα που αποτελούν και τη μοναδική πηγή πρόσληψης για τον άνθρωπο. Τα φρούτα, τα λαχανικά και άλλες τροφές μη-ζωικής προέλευσης δεν περιέχουν Β12 εκτός αν είναι επιμολυσμένες με βακτήρια. Μία φυσιολογική δυτική δίαιτα περιέχει 5-30 μg (μικρογραμμάρια) Β12 την ημέρα. Οι καθημερινές ημερήσιες ανάγκες για τον ενήλικα είναι 1-3 μg την ημέρα εξισορροπώντας τις ημερήσιες απώλειες των 1-3 μg την ημέρα κυρίως από τα ούρα και τα κόπρανα. Οι αποθήκες στον οργανισμό είναι 2-3 mg ( milligram), δηλαδή επαρκούν για 3-4 έτη εάν διακοπεί πλήρως η πρόσληψη της βιταμίνης B12 από τον οργανισμό.

Ποια είναι τα αίτια της μειωμένης b12;

1) Μειωμένη πρόσληψη με τη διατροφή.  

Συμβαίνει:

- συνήθως σε χορτοφάγους που παραλείπουν το κρέας, τα ψάρια, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά και άλλα ζωικά προϊόντα από τη διατροφή τους

-σπανιότερα σε άτομα που δεν διατρέφονται επαρκώς λόγω ανέχειας ή λόγω ψυχιατρικών διαταραχών ή αλκοολισμού

-βρέφη που σιτίζονται αποκλειστικά με θηλασμό από μητέρες με χαμηλή Β12. Στις περιπτώσεις αυτές τα νεογνά γεννιούνται με την έλλειψη ή η έλλειψη εμφανίζεται κλινικά περίπου στη ηλικία 4-6 μηνών με καθυστέρηση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, την γενικότερη σωματική ανάπτυξη, δυσκολίες στη σίτιση, τρόμο, λήθαργο, κώμα.    

                                     

 2)  Η μειωμένη απορρόφηση Β12, που αποτελεί το συνηθέστερο αίτιο έλλειψης Β12 και οφείλεται στις παρακάτω αιτίες:  

α. Παθήσεις του στομάχου  

 -"Κακοήθης" αναιμία η οποία είναι μία αυτοάνοση ατροφική γαστρίτιδα  

Πιο αναλυτικά, η βιταμίνη Β12  που προσλαμβάνεται από τις τροφές απορροφάται από το λεπτό έντερο του ανθρώπου με τη βοήθεια του ενδογενούς παράγοντα, ενός παράγοντα που παράγεται από τα τοιχωματικά κύτταρα του στομάχου. Στην κακοήθη αναιμία έχουμε σοβαρή έλλειψη ενδογενούς παράγοντα που οφείλεται στην παραγωγή αντισωμάτων (αντισώματα τύπου I, σε συχνότητα 55% και τύπου II, σε συχνότητα 35%)  που στρέφονται απευθείας εναντίον του ενδογενούς παράγοντα του στομάχου ή αντισώματων έναντι των τοιχωματικών κυττάρων του στομάχου που παράγουν τον ενδογενή παράγοντα με αποτελέσμα τελικά να εμποδίζεται επομένως η απορρόφηση της Β12 από το λεπτό έντερο.  

  H  μέση ηλικία εμφάνισης είναι 70-80 ετών ενώ πιο συχνά παρουσίαζεται σε Αφρικανούς και Ευρωπαίους από ότι σε Ασιάτες. Διάφορα αυτόανοσα νοσήματα σχετίζονται με την κακοήθη αναιμία όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, η λεύκη, η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα ενώ  η παρουσία του ελικοβακτηριδίου στο στομάχι είναι αμφίβολο αν παίζει αιτιολογικό ρόλο στην κακοήθη αναιμία. Η κακοήθης αναιμία αυξάνει και τον κίνδυνο για γαστρικό καρκίνο ή καρκινοειδές.

                                                     

                                                 

β.  Συγγενής έλλειψη ενδογενούς παράγοντα από το στομάχι (εκ γενετής)

γ. Ολική ή μερική γαστρεκτομή  

δ.  Η χορήγηση φαρμάκων όπως των αναστολέων της αντλίας πρωτονίων του στομάχου που συνταγογραφούνται συνήθως για γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, έλκος, οισοφαγίτιδα ( όπως η ομεπραζόλη, παντοπραζόλη, εσομεπραζόλη κλπ)

ε. Ατροφική γαστρίτιδα που εμφανίζεται σε ηλικιωμένους ενήλικες σε ποσοστό έως και 20%

 3)  Παθήσεις του παγκρέατος  όπως η χρόνια παγκρεατίτιδα

 4)  Εντερικά αίτια

-εντεροπάθεια από γλουτένη

-τροπική κοιλιοκάκη

-χειρουργική εκτομή του λεπτού εντέρου ( του τμήματος του ειλεού, που αποτελεί το σημείο απορρόφησης της Β12)

-φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, όπως νόσος του Crohn

-παρουσία της ταινίας Diphyllobothrium Latium. Προσλαμβάνεται από τη βρώση ωμού ή μερικώς μαγειρεμένου ψαριού και ζει στο λεπτό έντερο του άνθρωπου προσλάμβαναν όντας τη Β12 απόδοση τις τροφές εμποδίζοντας τη διαθεσιμότητά της για απορρόφηση από το λεπτό έντερο του ανθρώπου

-σύνδρομο της στάσιμης εντερικής αγκύλης ( intestinal stagnant loop syndrome) όπως σε περιπτώσεις εκκολπωμάτων του λεπτού εντέρου, αναστομώσεων, συρίγγιων, τυφλής έλικας οι οποίες ευνοούν τον αποικισμό του στείρου μικροβίων λεπτού εντέρου από μικρόβια του παχέος εντέρου με αποτελέσμα να εμποδίζεται η απορρόφηση της B12

5)  φάρμακα όπως η κολχικίνη, μετφορμίνη, νεομυκίνη, αντι-επιληπτικά

6)  αλκοόλ

7)  ακτινοθεραπεία

8)  λοίμωξη με τον ιό του AIDS

Πώς εκδηλώνεται η έλλειψη Β12 κλινικά και εργαστηριακά;

1. Γενικά συμπτώματα:

Γλωσσίτιδα, απώλεια γεύσης και όσφρησης, οπτική ατροφία

 2. Υπογονιμότητα (σπανιότερα) 

 3.  Συμπτώματα από τον εγκέφαλο και από το υπόλοιπο νευρικό σύστημα:

 Διαταραχές μνήμης, διαταραχές του επιπέδου συνείδησης και “μεγαλοβλαστική τρέλα”: με κατάθλιψη, μανία, παράνοια, ευερεθιστότητα, ψευδαισθήσεις σε σοβαρή έλλειψη Β12.

 Λόγω διαταραχών του νευρικού συστήματος μπορεί να εμφανιστεί ανικανότητα, ακράτεια, ορθοστατική υπόταση, συμμετρική μυική αδυναμία των άκρων, απώλεια της φυσιολογικής αισθητικότητας του δέρματος, παραισθησίες, ελαττωμένα αντανακλαστικά, παθήσεις του νωτιαίου μυελού, απώλεια της αντίληψης των δονήσεων και της θέσης του σώματος στο χώρο. Οι συχνότερες πάντως είναι οι αιμωδίες των άκρων (μουδιάσματα), οι διαταραχές της βάδισης και οι συμμετρικές (δηλαδή και στα δύο άκρα) παραισθησίες των άκρων (αυτόματη, υποκειμενική αντίληψη αισθητικού ενοχλήματος όπως αίσθημα καύσους, αίσθημα νυγμώδες)

 4. Αιματολογικές διαταραχές που διαπιστώνουμε με τον εργαστηριακό αιματολογικό έλεγχο όπως:

 Αναιμία, μείωση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων, μείωση του αριθμού των αιμοπεταλίων, αύξηση της LDH, αύξηση της έμεσσης χολερυθρίνης και των τρανσαμινάσων (των ηπατικών δηλαδή ενζύμων), μείωση της απτοσφαιρίνης και αύξηση των επιπέδων μεθυλομαλονικού οξέος, της ομοκυστείνης ή και των δύο με μειωμένα τα επίπεδα της B12.

Στην περίπτωση της κακοήθους αναιμίας, όπως προαναφέρθηκε, ανιχνεύουμε θετικά τα αντισώματα έναντι του ενδογενούς παράγοντα και των τοιχωματικών κυττάρων του στομάχου.

  Χαρακτηριστικές βλάβες από την έλλειψη Β12 εμφανίζονται και κατά την εξέταση του αίματος τστο μικροσκόπιο καθώς και του μυελού των οστών.

5. Σπανιότερα, εμφανίζονται θρομβώσεις συνήθως σε ασυνήθεις θέσεις του σώματος.

Χρειάζεται θεραπεία;

Οι καθημερινές ανάγκες Β12 είναι 2,4 μg (μικρογραμμάρια). Σε ήπια δυσαπορρόφηση Β12 η θεραπεία γίνεται είτε με χάπια βιταμίνης Β12 500-1000 μg (μικρογραμμάρια) ή με ενδομυικές ενέσεις Β12 1000 μg την ημέρα αρχικά και στη συνέχεια σε σχήμα που θα καθορίσει ο θεράπων ιατρός με τη θεραπεία να συνεχίζεται εφ‘όρου ζωής. Σε σοβαρότερη έλλειψη όπως στην κακοήθη αναιμία απαιτούνται μεγαλύτερες δόσεις.