Ο κοροναϊός του αναπνευστικού συνδρόμου στη Μέση Ανατολή-Middle East respiratory syndrome Corona Virus (MERS-CoV)

Ο νέος αυτός Κοροναϊός (Corona Virus) διαφέρει από τον κοροναϊό που προκάλεσε την πανδημία SARS το 2003 και από διάφορους άλλους κοροναϊούς που ενδημούν σε διάφορα μέρη της γης. Κατά την 66η Παγκόσμια Σύνοδο Υγείας μετονομάστηκε επίσημα σε Middle East respiratory syndrome Corona Virus (MERS-CoV). Ο MERS-Co ιός αναφέρθηκε για πρώτη φορά στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το Σεπτέμβριο του 2012 αλλά η εξέταση αναδρομικά προηγουμένων μη καθορισμένων περιπτώσεων σοβαρής πνευμονίας στην Ιορδανία επιβεβαίωσαν 2 περιπτώσεις MERS-CoVirus τον Απρίλιο του 2012. Μέχρι πρόσφατα λίγα είναι γνωστά για το ρεζερβουάρ του ιού στη φύση, για την πηγή της λοίμωξης όπως και για τον τρόπο μετάδοσης και τις μορφές της νόσου προκαλεί.

Ποιός είναι ο ιός MERS-CoV;

Οι κοροναϊοί αποτελούν μία μεγάλη οικογένεια ιών που μπορούν να προκαλέσουν διάφορες νοσολογικές οντότητες από κοινό κρυολόγημα έως το Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο (Severe Acute Respiratory Syndrome-SARS). Συνήθως, τα συμπτώματα που προκαλούν είναι ήπια έως μέτρια και εντοπίζονται, στον άνθρωπο, συνήθως στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα. Το όνομα κοροναϊός σχετίζεται με τις ακίδες από γλυκοπρωτείνες που σαν κορώνα περιβάλλουν την επιφάνεια του ιού και χρησιμεύουν για την προσκόλληση του ιού στους ιστούς και την είσοδό του μέσα στα κύτταρα. Οι κοροναϊοί χωρίζονται σε σε τρεις κατηγορίες: άλφα, βήτα και γάμμα και μία τέταρτη νέα κατηγορία τη δέλτα κατηγορία κοροναϊών. Υπάρχουν 5 κοροναϊοί που μπορούν να μολύνουν τον άνθρωπο ενώ υπάρχουν και κοροναϊοί που μολύνουν τα ζώα. Ο νέος αυτός ιός αποτελεί τον πρώτο "βήτα" κοροναϊό που απομονώθηκε στον άνθρωπο.

Από ποιόν και πως μεταδίδεται ο ιός;

Το πως μεταδίδεται δεν είναι ακόμη γνωστός.

Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί ζώο που να αποτελεί υπόδοχο του ιού και δεν έχει διαπιστωθεί μετάδοση του ιού από κάποιο ζώο στον άνθρωπο αν και οι γενετικές ομοιότητες του με τους ιούς των νυχτερίδων της Νότιας Αφρικής καθιστούν τις νυχτερίδες πιθανές πηγές του ιού. Στις 11 Νοεμβρίου ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Υγείας της Σαουδικής Αραβίας ότι ο ιός MERS-CoV απομονώθηκε σε μία καμήλα που είχε έρθει σε επαφή με έναν άνθρωπο που παρουσίασε λοίμωξη από τον ιό στην Σαουδική Αραβία. Ωστόσο, το εύρημα αυτό δεν εμπλέκει την καμήλα άμεσα στην μετάδοση του ιού στους ανθρώπους. Δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο εάν οι καμήλες, ακόμη κι αν είναι μολυσμένες από τον ιό, παίζουν ρόλο για τη μετάδοση στον άνθρωπο. Πολλοί άνθρωποι που βρέθηκαν θετικοί για τον ιό δεν είχαν μία ανθρώπινη πηγή λοίμωξης ούτε άμεση επαφή με ζώα, συμπεριλαμβανομένων των καμηλών. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι όσα γνωρίζουμε σήμερα για τη λοίμωξη που προκαλείται από τον ιό αυτό στηρίζονται σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων και μπορεί να αλλάξουν όσο περισσότερο μαθαίνουμε τον ιό αυτό. Η προϋπάρχουσα εμπειρία του SARS θέτει υπόνοια μόλυνσης όχι από άμεση έκθεση στα ζώα αλλά έμμεσα με επιμόλυνση του περιβάλλοντος (των τροφών ή των νερών) ή άλλων ζώων που αποτελούν τους ενδιάμεσους ξενιστές, δηλαδή μεταφορείς του ιού. Γενικά θεωρείται ότι είναι ένας ιός των ζώων που σποραδικά μεταδίδεται και στους ανθρώπους.

Ωστόσο, εναλλακτική εξήγηση της σποραδικής εμφάνισης των σοβαρών ανθρώπινων κρουσμάτων με μεγάλα μεσοδιαστήματα μεταξύ τους και την ευρεία γεωγραφική περιοχή όπου παρατηρείται η κατανομή του ιού αποτελεί πιθανά η μη αναγνωρισμένη ακόμη συνεχής μετάδοση μεταξύ των ανθρώπων. Παρόλα αυτά οι προσπάθειες επιτήρησης του ιού και η αναδρομική μελέτη δειγμάτων δείχνουν ότι αυτή η δεύτερη υπόθεση δεν ισχύει. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι όσα γνωρίζουμε σήμερα για τη λοίμωξη που προκαλείται από τον ιό αυτό στηρίζονται σε περιορισμένο αριθμό περιπτώσεων και μπορεί να αλλάξουν όσο περισσότερο μαθαίνουμε τον ιό αυτό.

Παγκοσμίως από το Σεπτέμβρη του 2012 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ενημερωθεί για συνολικά 250 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα δείγματα λοίμωξης με τον ιό MERS-CoV στα οποία συμπεριλαμβάνονται 93 θάνατοι. Όλα τα κρούσματα είχαν κάποια σύνδεση άμεση ή έμεση με τη Μέση Ανατολή, αν και τοπική μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο από ταξιδιώτες που πρόσφατα είχαν ταξιδέψει στη Μέση Ανατολή παρατηρήθηκε σε κάποιες χώρες. Εννέα χώρες έχουν μέχρι σήμερα αναφέρει περιπτώσεις ανθρώπινης λοίμωξης από τον MERS-CoV. Συγκεκριμένα, περιπτώσεις έχουν διαπιστωθεί σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιορδανία, Κατάρ, Σαουδική Αραβία, Τυνησία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Ηνωμένο Βασίλειο.

Στις 18 Απριλίου 2014, το Υπουργείο Υγείας της Ελλάδας ανακοίνωσε ένα εργαστηριακά επιβεβαιωμένο κρούσμα λοίμωξης με τον ιό αυτό. Αυτό αποτελεί και το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα. Ο ασθενής είναι ένας 69 ετών Έλληνας πολίτης που κατοικεί στην Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας και ταξίδευσε πίσω στην Ελλάδα στις 17 Απριλίου. Η επιβεβαίωση του δείγματος έγινε στο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για τη Γρίπη.

                                        

εικ. Το κόκκινο χρώμα=τοπική λοίμωξη, το κίτρινο χρώμα=εισαγόμενη λοίμωξη

Πως εκδηλώνεται η λοίμωξη από τον ιό;

Όλοι οι ασθενείς που μολύνθηκαν μέχρι τώρα από τον ιό παρουσίασαν κατά κύριο λόγο νόσο του αναπνευστικού που εκδηλώθηκε με:

- οξεία, σοβαρή αναπνευστική νόσο με πυρετό, βήχα, δύσπνοια. Οι περισσότεροι ασθενείς είχαν πνευμονία.

-Επίσης πολλοί ασθενείς ανέφεραν συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της διάρροιας

- Ένας αριθμός δευτεροπαθών επιπλοκών αναφέρθηκαν όπως οξεία νεφρική ανεπάρκεια, πολυοργανική ανεπάρκεια, Σύνδρομο Οξείας Αναπνευστικής Δυσχέρειας και διαταραχές πήξης του αίματος.

Οι ασθενείς με ανοσολογική ανεπάρκεια μπορεί να έχουν άτυπη παρουσίαση της νόσου. Ο μέσος όρος ηλικίας των ασθενών είναι περίπου τα 56 έτη και στην πλειοψηφία αφορά (72%) τους άνδρες.

Επιδημιολογικά ποιος κινδυνεύει να μολυνθεί από τον ιό MERS-CoV;

Κινδυνεύει όποιος ήρθε σε επαφή με άνθρωπο στον οποίο απομονώθηκε ο ιός με τους παρακάτω τρόπους:

- Στενή σωματική επαφή.

-Εργασία στον ίδιο χώρο ή στο περιβάλλον της ίδιας σχολικής-εκπαιδευτικής τάξης.

-Συνταξιδιώτες σε οποιοδήποτε μέσο μεταφοράς.

-Συγκατοίκηση στο ίδιο σπίτι.

Η επιδημιολογική συσχέτιση μπορεί να αφορά επαφή που έχει συμβεί μέσα σε περίοδο 14 ημερών πριν ή μετά την έναρξη της νόσου του θετικού για τον ιό ανθρώπου με τον οποίο έγινε η επαφή.

Πως γίνεται η διάγνωση του ιού;

Η διάγνωση του ιού γίνεται με την σωστή λήψη των κατάλληλων δειγμάτων όπως:

-εκκρίσεις του ανώτερου αναπνευστικού όπως:

• στοματοφαρυγγικό και 
• ρινοφαρυγγικό επίχρισμα

-εκκρίσεις του κατώτερου αναπνευστικού όπως 

• πτύελα
  
• βρογχοκυψελιδικό έκπλυμα (που λαμβάνεται με βρογχοσκόπηση)
  
• αναρρόφηση εκκρίσεων της τραχείας.
  

-δείγμα ιστού πχ από βιοψία πνεύμονα

στα οποία δείγματα ανιχνεύουμε με ειδική μέθοδο το γενετικό υλικό υλικό (RNA) του ιού (RT-PCT=Reverse-Transcriptase Polymerase Chain Reaction). Επίσης, μπορούμε να ανιχνεύσουμε αντισώματα εναντίον του ιού με εξέταση αίματος.

Οι παραπάνω εξετάσεις γίνονται σε ειδικό κέντρο στην Ελλάδα και όχι σε κοινά εργαστήρια.

Έχει νόημα η αποφυγή των ζώων και των προϊόντων των ζώων;

Επειδή δεν είναι γνωστή ούτε η πηγή μετάδοσης ούτε ο τρόπος μετάδοσης του ιού δεν είναι δυνατόν να δωθούν συγκεκριμένες οδηγίες για την πρόληψη της λοίμωξης από τον ιό.

Ωστόσο, τα παρακάτω καλό θα είναι να ακολουθούνται:

-Να αποφεύγεται η επαφή με τα άρρωστα ζώα (συμπεριλαμβάνονται και τα πουλιά)

-Μετά την επαφή με τα ζώα ή με τα παράγωγα των ζωών να γίνεται συχνό πλύσιμο των χεριών και αλλαγή των ρούχων και των παπουτσιών.

-Τα άρρωστα ζώα δεν πρέπει να θανατώνονται προς κατανάλωσή τους.

-Η κατανάλωση ωμού ή μη επαρκώς μαγειρεμένου κρέατος (περιλαμβάνεται και το κρέας ή το γάλα) ενέχει κινδύνους για τη μετάδοση στον άνθρωπο διαφόρων μικροοργανισμών που μπορούν να προκαλέσουν νόσο στον άνθρωπο και καλό είναι να αποφεύγεται.

-Να αποφεύγονται τα μη πλυμένα φρούτα και λαχανικά.

-Να αποφεύγονται τα ποτά που έχουν παρασκευασθεί από μη ασφαλούς προέλευσης νερό.

Γνωρίζετε ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν έχει εκδώσει καμία ειδική ταξιδιωτική οδηγία καθώς και καμία οδηγία για τις εμπορικές συναλλαγές μέχρι σήμερα; Θα ενημερώνεται διαρκώς με τις διαθέσιμες πληροφορίες και αναλόγως θα ανανεώνει τις συστάσεις του.

Γενικότερεςπροφυλάξειςχρειάζονται;

Τα μέτρα προφύλαξης περιλαμβάνουν κοινούς κανόνες υγιεινής που ακολουθούνται σε κάθε λοίμωξη του αναπνευστικού:

-Συχνό πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι και απαραίτητα πριν το φαγητό και το κάπνισμα. Αν αυτά δεν είναι διαθέσιμα και τα χέρια δεν είναι εμφανώς λερωμένα μπορεί εναλλακτικά να χρησιμοποιηθεί και αλκοολούχο διάλυμα.

-Χρήση χαρτομάντηλου για το βήχα και το φτάρνισμα που να ανανεώνονται συχνά.

-Αποφυγή επαφής με άτομα που πάσχουν από λοίμωξη του αναπνευστικού.

-Αν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού (στη Μέση Ανατολή ή σε γειτονικές χώρες κυρίως) παρουσιαστεί πυρετός μεγαλύτερος ή ίσος από 38 βαθμούς Κελσίου, βήχας, δύσπνοια ή άλλα συμπτώματα από το αναπνευστικό να αναζητηθεί άμεσα ιατρική βοήθεια. Συστήνεται η αναβολή της επιστροφής μέχρι την πλήρη υποχώρηση των συμπτωμάτων.

-Μετά την επιστροφή συνιστάται η παρακολούθηση της υγείας του ταξιδιώτη για 14 ημέρες.

Αν σε αυτό το διάστημα παρουσιάσει τα παραπάνω συμπτώματα θα πρέπει να αναζητήσει ιατρική βοήθεια και να ενημερώσει για το πρόσφατο ταξίδι.

Υπάρχει θεραπεία;

Δεν υπάρχει ειδική αντιιική θεραπεία.

Η αντιμετώπιση των ασθενών γίνεται με υποστηρικτική αγωγή όπως χορήγηση υγρών, ηλεκτρολυτών, οξυγόνου καθώς και με αντιμετώπιση των επιπλοκών όταν αυτές παρουσιαστούν ή την χορήγηση αντιμικροβιακών παραγόντων (αντιβιοτικών) εάν υποψιαζόμαστε και μικροβιακό παράγοντα μέχρι να απομονωθεί ο ιός και να τεθεί η διάγνωση.